Chân dung tự họa
Chân dung tự hoạ là một thể loại tạo hình do các hoạ sĩ tự vẽ, điêu khắc hay chụp lại chân dung chính mình.Thể loại này được phát triển mạnh mẽ vào thời Phục Hưng khi lịch sử hội hoạ trở nên lịch sử của các hoạ sĩ. Cũng chính vào lúc đó chân dung tự họa bỗng nhiên thành một thể loại giàu có và quyến rũ nhất trong lịch sử hội hoạ.
Sau đây là một vài bức tự hoạ điển hình quan trọng gây nhiều ấn tượng trong lịch sử hội hoạ Tây Phương. Có lẽ chúng không phải là những bức nổi tiếng lừng lẫy nhất nhưng chúng đã là một cái cớ đưa chúng ta du hành vào tâm hồn của các hoạ sĩ tài danh bậc thầy trong năm thế kỷ vừa qua, từ thời Phục Hưng cho đến cận đại.
Pablo Picasso là một họa sĩ và nhà điêu khắc người Tây Ban Nha. Picasso được coi là một trong những nghệ sĩ nổi bật nhất của thế kỷ 20, ông cùng với Georges Braque là hai người sáng lập trường phái lập thể trong hội họa và điêu khắc.Ông là một trong 10 họa sĩ vĩ đại nhất trong 200 nghệ sĩ tạo hình lớn nhất thế giới thế kỷ 20 do tạp chí The Times, Anh, công bố.
Pablo Picasso – Self-Portrait Facing Death, 1972(Chân dung tự hoạ/Đối diện cái chết)
Picasso vẽ bức này 1 năm trước khi qua đời, bằng bút chì và chì màu, với kỹ thuật vẽ phác thô bạo. Nhìn trực diện ta thấy một hình ảnh giao thoa giữa con người và dã nhân, nửa người, nửa ngợm, mặt xanh, tóc hồng. Ông luôn tự vẽ mình với cặp mắt to dường như muốn nuốt chửng đối phương là khách xem tranh. Tuy nhiên, người ta bắt gặp trong đôi mắt ấy sự biểu hiện của một đời sống thông thái và một sự lo sợ đầy bất trắc nào đó. Có lẽ ông muốn nhấn mạnh rằng mặc dù ông đã thu mình vào khung làm nhân vật trong tranh, ông ta vẫn là Picasso, không phải bạn, người đang ngắm ông ta. Có nhiều tranh luận về bức tranh này. Người ta nói nhiều đến nỗi sợ, nhất là cái chết, nó hiển hiện trong nét nhìn của bức tự hoạ này.
Frida Kahlo
Kahlo là một nữ họa sĩ người México, sinh ở Coyoacán, người đã giành được tiếng vang toàn cầu với các tác phẩm hội họa mang phong cách phối màu rực rỡ. Bà chịu ảnh hưởng đậm nét văn hóa bản địa Mexico lẫn châu Âu cũng như chủ nghĩa hiện thực, tượng trưng và siêu thực. Rất nhiều tác phẩm của bà dưới dạng chân dung, trong đó biểu hiện nỗi đau của bản thân tác giả. Frida Kahlo được công nhận là một trong những họa sĩ xuất chúng nhất của thế kỷ 20.
Frida Kahlo-The Broken Column-1944
“Cột xương sống gãy” là tên bức tranh vẽ một chân dung thiếu nữ với cột sống gãy. Tuy nhiên nó cũng là bức tự hoạ và ẩn dụ cho nỗi đau của Kahlo. Đập vào mắt người xem là cột trụ đá vỡ, tượng trưng cho xương sống của bà. Chúng ta có thể thấy rõ một thân hình thương tật được băng bó bằng những mảnh đai trắng trông như một chiếc áo giáp. Người thiếu nữ để thân trần. Trên da thịt cô ghim đầy đinh nhọn, khiến ta liên tưởng đến nỗi đau chịu hành hình của đấng Christ ở Matthias Grünewald’s Crucifixion Panel from the Isenheim Altarpiece.
Những giọt nước mắt lặng lẽ rơi xuống trên khuôn mặt buồn thảm khi cô đứng một mình trước một mảnh đất hoang tàn đổ nát, không có dấu hiệu của sự sống. Nếu chúng ta biết được câu chuyện Frida, từ lúc 17 tuổi trong một tai nạn xe bus chết người đã thoát hiểm. Tuy nhiên cột sống lưng, xương chậu và chân phải bị gãy. Đau đớn hơn vì bị ảnh hưởng sau tai nạn, bà mất luôn khả năng sinh sản. Bức tự hoạ của Frida cho chúng ta cảm giác u buồn, lạnh lẽo nhưng sự can đảm chịu đựng phi thường của bà đã tiết lộ một sức sống mãnh liệt đã vươn cao từ những thảm kịch đau thương tuyệt vọng.
Salvador Dali được biết đến như một hoạ sĩ nổi danh nhưng ông ta cũng là một nhà điêu khắc, kim hoàn, nhiếp ảnh và sản xuất phim. Ông sinh ra tại Figueras, xứ Catalonia, Tây Ban Nha. Ông được coi như một trong những hoạ sĩ có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ 20 với phong cách Siêu Thực. Ông rất giàu trí tưởng tượng, và cũng thích đắm mình trong các hành vi lập dị, bất thường và kỳ vĩ. Ông đam mê tất cả những thứ có ánh vàng, sự cực đoan, sang trọng và quần áo phương Đông.
Cubist Self-Portrait (hoạ sĩ Lập Thể tự hoạ-1923)
Bức tự hoạ này có liên hệ tới thời niên thiếu khi còn thơ ngây của ông, cái thời xa xưa, trước lúc ông trở nên một Dali nổi danh về nghệ thuật tự hoạ châm biếm. Những người hoạ sĩ Lập Thể đã thử thách một lối vẽ làm thế nào có thể phân tích các mặt phẳng, không gian và chiều sâu. Trường phái Lập Thể mở ra một lối rẽ ngoạn mục vào thế kỷ 20. Nó đã lôi cuốn được nhiều hoạ sĩ trên thế giới vào cuộc thử nghiệm phong cách mới lạ lùng này. Dali cũng không ngần ngại thử, mặc dù ông là một hoạ sĩ sáng giá của trường phái Tự Nhiên mà khái niệm của Siêu Thực đã có ảnh hưởng sâu đậm trong nét cọ của ông. Từ năm 19 tuổi, Dali đã ngưỡng mộ các hoạ sĩ Lập Thể bậc thầy như Picasso, Braque, những tác phẩm của Marcel Duchamp vẽ theo trường phái này như Nude Descending a Staircase năm 1912.
Chân dung của Dali ở đâu trong bức tự hoạ khó hiểu này? Trong tranh ta thấy một khuôn mặt giống mặt nạ có hình dung như khuôn mặt của Dali. Ở đây, chúng ta thấy được một dấu hiệu của Dali chịu ảnh hưởng Picasso trong lối vẽ Lập Thể. Một mẩu giấy báo bị phân mảnh. Những điếu thuốc quấn hở hai đầu, thêm vào một bức tường trừu tượng hoạ theo lối Catalonia truyền thống của dân tộc Tây Ban Nha miền đông bắc Tây Ban Nha. Khi sáng tác bức này, Dali đã nhìn ảnh phản chiếu của chính mình qua một tấm kính trong ánh đèn mờ của một gian phòng. Ông tạo nền tranh bằng hàng trăm mảnh kính vỡ ghi dấu hình ảnh của ông. Chúng ta thấy ở những lăng kính vỡ tạo nên một không gian sống động ba chiều lung linh hình ảnh Dali phân nhỏ đến nỗi khó có thể nhận ra ông ở nơi nào trong bố cục Lập Thể ấy. Ngoài đường cong tuyệt vời của đôi chân mày và hố mắt sâu thẳm, không điều gì có thể tiết lộ đó là một chân dung. Tuy nhiên trong sự luân chảy của những khối hình màu chàm được sắp xếp chúng ta có thể tưởng tượng và hình dung ra một bức chân dung đẹp, sống động. Đó chính là một Dali của tuổi thiếu niên, lúc sức sống mãnh liệt tuôn chảy và luân lưu cấu thành muôn ngàn Dali, muôn ngàn khuôn mặt. Nó cũng chính là trăm ngàn mảnh vỡ cuộc đời, trăm ngàn cánh cửa mở cho người xem tranh ông bước vào mà tưởng tượng. Nó cũng có thể gợi ra những hình ảnh khác nữa. Mặt Nạ không phải là Dali mà của chính bạn treo lủng lẳng trên cao. Những mảnh vỡ là những hình ảnh đuổi theo nhau như xúc cảm tràn bờ đưa chúng ta vào mộng ảo.
Trịnh Thanh Thủy
Tài liệu tham khảo: Wikipedia
họa sĩ Việt Nam 
